360 :: panoramiczna podróż sferyczna w 2668 odcinkach

W 1839 roku dotarł tu Ludwik Zejszner: "[...] nie zastałem ani śladu wody, tylko niezmierną przestrzeń lejkowatą, zagłębioną, okrytą bryłami granitu znaczniejszych wymiarów, a w samém zagłębieniu płat śniegu, mocno poczerniały. Tu mógłby znaleźć poeta obraz zniszczenia w całém znaczeniu martwéj natury, gdzie ani śladu niéma żyjącego jestestwa, tylko zimne głazy. Takie widoki przyrody, chociaż przez się nieponętne, ze wszech miar są ciekawe; albowiem i najbujniejsza wyobraźnia nie może sobie wystawić nic okropniejszego, większego, nad tę piękności ujemne, że się tak wyrażę." (Podhale i północna pochyłość Tatrów czyli Tatry Polskie, Biblioteka Warszawska t. XXXV, Warszawa 1849).

Poeta znalazł się w osobie Franciszka H. Nowickiego (Zamarzły staw pod Zawratem):

"Skalny kocieł!.. dno jego lód ze śniegiem ścieli,
Czarne, łyse urwiska tego kotła ściany;
To Piekło zamrożone!.. pierzchły zeń szatany
I zamarzły skał rzędem dokoło gardzieli.

Szyba lodu odemnie otchłań stawu dzieli.
Czarny otwór we środku... tam lód roztajany —
Chciałem zajrzeć... zawracam blady, zadumany,
Śmierć tam na mnie spojrzała oczyma topieli.

Wzrok ucieka nad krańce tej natury zmarłej:
Tam, prosto z nieba biała zlatuje drożyna
Z obu stron ją opoki wąwozem zaparły.

Czy tą ścieżką śniegową wiatr-śmiałek się wspina
Na te skalne kolumny, co łuk nieba wsparły?
To Zawrat... nas powiedzie ta biała ścieżyna...".

"Dziko tu i strasznie i samotnie. Świat Boży odziany szarą szatą, gdzieniegdzie białym płatkiem śniegu urozmaiconą, jakąś bojaźnią przejmuje umysł człowieka. Na okół nie ma nic, coby duszę rozweselić mogło; nawet nieba gdzieś wysoko nad turniami szukać trzeba, a obróciwszy się po za siebie, zkąd się przyszło, widać krawędź stromej uciętej skały na tle turni Małej Koszystej; ku wschodowi pod stopami ciemnieje stawek Zmarzłym (5670') zwany, bo do lata bywa zamarzniętym; po nad nim dzika dolinka (6101'), którędy wyjście na Granat, dalej dziko poszarpana grań Czarnych Ścian zwanych od doliny Pięciu Stawów Kozim Wierchem (7316') i turni Zawratowej; od zachodu sterczą nagie skały Zmarzłego Wierchu, t. j. turni łączącej Kościelec ze Świnnicą, zaś od południa wyłom między tymi szczytami zowie się Zawratem, który ztąd, zkąd na niego patrzymy, ukazuje się najwspanialej." (Walery Eljasz: Illustrowany przewodnik do Tatr, Pienin i Szczawnic, Poznań 1870).